سواد رسانه‌ای تار عنکبوتی که باید به تن جوانان تنیده شود

رشد پر شتاب اطلاعات و رسانه‌ها سبب شد تا آموزش‌هایی رسمی برای آگاهی بیشتر نوجوانان و جوانان در دستور کار آموزش و پرورش قرار گیرد تا شاهد آسیب‌های کمتر ناشی از نا‌آگاهی رسانه‌ای باشیم.

به گزارش باشگاه دانشجومعلمان ایران به نقل ازباشگاه خبرنگاران؛ سواد واژه‌ای که شاید تنها توانایی خواندن و نوشتن را در ذهن افراد تداعی می‌کند اما در دنیای امروز که هر لحظه شاهد تغییر و تحولات عظیم و انتقال موجی از اطلاعات در سراسر دنیا هستیم بی شک فقط توانایی خواندن و نوشتن پاسخگوی این تحولات نبوده و نیاز به نگاهی تخصصی تر به هر مساله به شدت احساس می‌شود.

به همین دلیل اکنون منابع معتبر، فردی را به عنوان باسواد تلقی می‌کنند که دارای سواد عاطفی یعنی توانایی برقراری روابط عاطفی با خانواده، همسر و دوستان به نحو احسن؛ سواد ارتباطی به معنای توانایی برقراری ارتباط و تعامل با تمامی اعضای جامعه، سواد مالی، توانایی مدیریت اقتصادی درآمد، سواد رسانه به این معنا که بدانیم كدام رسانه‌ها معتبر و كدام نا‌معتبر است هم چنین توانایی تشخیص وثوق اخبار و دیگر پیام‌های رسانه‌ای، سواد آموزش و پرورش یعنی توانایی تربیت فرزندان به نحو احسن و سواد رایانه به معنای توانایی استفاده از مهارت‌های هفت گانه رایانه( ICDL ) مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات، استفاده از رایانه و مدیریت فایل‌ها، واژه پردازی است.

در میان انواع سوادهای موجود که دسته‌بندی‌های دیگری نیز برای آن در نظر گرفته شده، سواد رسانه ای به سبب رشد پرشتاب رسانه‌ها و وابستگی شدید افراد به آن از اهمیت بسزایی برخوردار است و آگاهی از آن را می توان موفقیتی در دنیای امروز و کمک به کاهش بسیاری از سوءتفاهم‌ها و آسیب‌های اجتماعی به شمار آورد.

حرکت در مسیر پرتلاطم آگاهی بخشی  

سواد رسانه‌ای از سال ۱۹۲۹میلادی، مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفت و انگلستان، کانادا و آمریکا اولین کشورهای فعال در حوزه‌ی سواد رسانه‌ای بودند، این امر درحالی است که این سال ها فناوری‌های جدید، اینترنت و وب به کار گرفته نشد و تنها رادیو در بین افراد رواج داشت اما  آموزش‌ها از کودکی به افراد ارائه شد تا صحت رسانه ها و چگونگی بهره‌مندی از آن برای همگان نهادینه و روشن شود هر چند این آموزش‌ها پاسخگوی رشد سریع رسانه‌های پیشرفته‌تر نبوده‌ اما می توان آن را شروع خوبی دانست.

طی دهه‌های اخیر که سرعت رشد رسانه‌ها و نفوذ آن در زندگی روزمره رشد قابل توجهی را نشان می دهد و در شرایطی که نوجوانان و جوانان مخاطب اصلی این رسانه ها به شمار می روند لذا آگاهی از سواد رسانه ای اهمیتی دوچندان پیدا می کند چرا که غفلت از این سواد نه تنها فرد را به مقصد نمی رساند بلکه بیراهه های بسیاری را برای افراد  ایجاد می کند.

با توجه به بازه سنی مخاطبان، آموزش و پرورش یکی از نهادهای تاثیرگذار در آگاهی رسانی و آموختن سواد رسانه محسوب می شود  و با توجه به آسیب هایی که بی سوادی رسانه‌ای برای افراد ایجاد کرده به تدریج گام در مسیری گذاشت که باید خیلی پیش از این آغاز می‌شد تا کمتر شاهد اخباری ناگوار از چاقوی دولبه‌ی "هجوم اطلاعات" بودیم.

 آموزش و پرورش پای به میدان می گذارد

سند تحول بنیادین که از سال گذشته در مسیر راه آموزش و پرورش قرار گرفته موجب شده تا بسیاری از کمبودهای آموزشی و پرورشی هرچند با تاخیر در دستور کار قرار گیرد که ای کاش پیش از رشد پرشتاب و هجوم اطلاعات  و رسانه های متعدد وجود داشت تا کمتر شاهد تبعات ناآگاهی رسانه ای بودیم.

از سال 94 بود که زمزمه تغییر کتابهای درسی مبتنی بر سند تحول و در واقع نیازهای جامعه به گوش رسید تا اینکه با نزدیک شدن به پایان سال این اخبار شدت گرفت و در سی و سومین اجلاس آموزش و پرورش بود که از کتاب های جدید سال تحصیلی آینده رونمایی شد.

در این مراسم علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در سال تحصیلی آتی چهار کتاب‌ انسان و محیط زیست، تفکر و سواد رسانه‌ای، سلامت و بهداشت و کار و فناوری چهار عنوان جدید در پایه اول دوره دوم متوسطه تدریس می شوند، از آن ها رونمایی کرد.

سواد رسانه ای  دانش آموزان ارزیابی می شود

حجت‌الاسلام والمسلمین محی‌ا‌لدین بهرام محمدیان رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در خصوص انتشار کتاب تفکر و سواد رسانه‌ای بیان کرد: در این کتاب به دنبال این هستیم تا عقلانیت را در استفاده از رسانه‌های جدید آموزش دهیم و به نوعی دانش‌آموزان را به نحوه تحلیل، نقد و توجه به محتوای رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی آشنا کنیم.

وی افزود: باید برای دانش‌آموز بیان کنیم که از اطلاعاتی که او در شبکه مجازی تبادل می‌کند، چه کسانی می‌توانند سوءاستفاده کنند؛ دانش‌آموز از ما می‌پرسد، شما مجموعه‌ای از واژه " نه" مانند نرو، نخند، نگو و نپوش را برای‌مان گذاشته‌اید، حال ما چه چیزی را ببینیم، چه چیزی را بپوشیم و از چه چیزی استفاده کنیم در واقع باید به دانش‌آموز خوب یا بد بودن فضای مجازی را گوشزد کنیم و بگوییم که ورود این کتاب به هیچ وجه هدف پررنگ جلوه دادن رسانه های خارجی یا تبلیغ فضای مجازی نیست.

احمد عابدینی معاون شورای عالی آموزش و پرورش بیان کرد: در جدول عناوین درسی به مسائل تربیتی و مهارت‌های زندگی به صورت فعالیت های جانبی توجه شده، هم چنین حدود 50 الی 100 ساعت نیز خارج از ساعت درسی کلاس و مدرسه در طول سال تحصیلی به فعالیت های کمک آموزشی نظیر پژوهش، مشاهدات مرتبط با دروس و مواردی نظیر آن در نظر گرفته شده است.

وی با بیان این که در کنار تقلیل ساعت درسی بعضی دروس چند درس به سیستم آموزشی اضافه شده، گفت: در خوشه انسان و مهارت‌های زندگی، دروس هنر، تفکر و سواد رسانه‌ای در نظر گرفته شده که دو درس از این دروس به صورت انتخابی برای دانش آموزان انتخاب می شود؛ هم چنین در پایه دوازدهم درس مدیریت خانواده و سبک زندگی به صورت اجباری ارائه می شود.

بر این اساس درس تفکر و سواد رسانه ای به عنوان دروس اختیاری برای دانش آموزان پایه دهم ارائه شده و نحوه ارزشیابی و تدریس این درس حاکی از آن است که ارزشیابی براساس سیستم نمره گذاری 20 نمره‌ای بوده و توزیع آن به شکل 10 نمره مشاهده رفتار و 10 نمره ارزیابی پروژه تولید پیام رسانه‌ای است.

کتاب های درسی، چه آینده ای برای مخاطبان عصر اطلاعات رقم می زند؟

با وجود رسوخ غیرقابل انکار رسانه‌ها در زندگی افراد و اهمیت آگاهی داشتن از نحوه استفاده و اطمینان حاصل کردن از منابع معتبر، آموزش و پرورش گام های ابتدایی و با تاخیر در این مسیر گذاشته تا شاید بتوان آموزش های مدرسه به عنوان قطب نمایی صحیح، نوجوانان و جوانان را به مسیر صحیح سوق دهد اما باید دید این کتاب محتوای کافی برای این تغییر جهت را دارا هست یا خیر و آیا نباید آموزشی مداوم حتی در سطح تحصیلات آکادمیکی به این موضوع اختصاص یابد؟ امید که محتوای این کتاب درسی متفاوت با سایر کتاب‌ها عمل کند تا صرفا تبیین مبانی نظری بدون هیچ ضمانت اجرایی برای دانش آموزان را عرضه نکند.

گزارش از آتوسا دولتیاری